Wereldtaal

Ik wist altijd, zelfs toen Polen nog een communistisch land was, dat ik Engels moest leren om de wereld ooit te kunnen ontdekken. We woonden in een toeristische stad aan de zee, met een haven en een rechtstreekse verbinding met Ystad in Zweden.

Ik herinner me nog goed het eerste contact met mensen die geen Pools spraken. Het was toen onze buren een kamer hadden verhuurd aan een Zweedse familie met twee zoons – Tony en Linus. Ik was geïntrigeerd, had een miniwoordenboek en veel tijd. We gingen elke dag samen naar het strand en ontdekten elkaars werelden. Zij kwamen bijvoorbeeld van een wereld waar de kinderen soms zin hadden in chips. Ik wist niet wat het was, maar ik heb ze wel geholpen om in de winkels naar chips te zoeken (die bestonden toen niet bij ons!).

Enkele jaren later woonde ik in Warschau, samen met mijn Belgische lief. Onze vriendenkring was heel erg internationaal en mijn privéleven verliep vooral in het Engels. Het was wat ik altijd wou voor mezelf: een diverse, multiculturele, intensieve en kleurrijke omgeving. Maar.

In een vreemde taal leven is zoals aan een nieuwe sport beginnen: de eerste maanden kosten veel energie en moeite. Socializen in een taal, die men eigenlijk nog niet goed genoeg kent, is woorden zoeken, nadenken, goed luisteren, lippen lezen, drie keren ‘Wablieft?’ vragen en soms doen alsof je hebt begrepen. Lachen, wanneer de rest lacht.

Sinds 1998 woon ik niet meer in Polen. Door de werkopdrachten van mijn (ex-)man verhuisde ik eerst naar Egypte, dan naar Portugal, om in 2000 naar België te komen en me hier voorgoed(?) te settelen. Om me minder ‘een vreemdeling’ te voelen, leerde ik in elk land de taal. Dat maakte voor mij een verschil tussen ergens wonen – leven – en reizen. Ik wilde de moeite doen, om met de taxichauffeur te kunnen praten, om mensen in hun taal te begroeten en mijn plan te kunnen trekken zonder een tolk. Het lukte niet altijd (bijvoorbeeld met het Arabisch) om de taal volledig onder de knie te krijgen, maar ik deed mijn best. Mijn plan was om voor mijn veertigste verjaardag in tien talen te kunnen communiceren. Ik ben gestopt bij zes, want ik had te weinig tijd om alles te kunnen doen wat ik graag deed.

Een taal kan een steiger zijn, of een kooi. Men kan een taal gebruiken om te klimmen, te ontdekken, te ontmoeten, of – en zo voelt het soms bij mij – erin vast te geraken. Er zit een wereld van verschil tussen iets verstaanbaars te kunnen zeggen en precies te kunnen zeggen wat men in gedachten heeft. Alle woorden en regels te hebben, om een specifieke, genuanceerde zin te kunnen formuleren, die alle emoties bevat, die we op dat moment voelen en willen uiten.

Ik zou de eerste zijn om te pleiten voor één wereldtaal. Ik droom van een wereld, waarin ik geen tolk moet spelen op de familiefeesten in Polen. Een wereld waarin de mensen niet overdreven traag beginnen te praten en articuleren tegen mij, als ze horen dat ik niet-Vlaamse roots heb. Van een wereld waarin ik een stuk van dat boek van die fantastische, Poolse schrijfster kan voorlezen aan mijn lief.